EUTHANASIE – Cijfers van 2023

In 2023 ontving de Commissie 3423 registratiedocumenten betreffende euthanasie. Het aantal steeg met 15 % in vergelijking met 2022. Het aandeel aangegeven sterfgevallen door euthanasie dat in 2023 werd gemeld, bedroeg 3,1% (tegen 2,5% in 2022) van alle sterfgevallen in ons land (bron StatBel 25.01.2024).

70,8 % van de registratiedocumenten waren Nederlandstalig tegenover 29,2 % Franstalige.

We merken een min of meer vergelijkbare stijging op in de beide talen. (16% meer Nederlandstalige documenten en stijging van 14% bij de Franstalige documenten).

70,7 % van de patiënten was ouder dan 70 jaar en 42,1 % was ouder dan 80 jaar. Het aantal euthanasies bij patiënten jonger dan 40 jaar bleef zeer beperkt (1,1 %). Het waren vooral patiënten in de 6de, 7de, en 8ste levensdecade die euthanasie vroegen (74,7 %). De grootste groep waren patiënten tussen 70 en 79 jaar (28,6 %).

In 2023 werd er één registratiedocument betreffende euthanasie bij een minderjarige patiënt geregistreerd.

Het percentage van euthanasies dat thuis plaatsvond is opnieuw lichtjes gedaald in 2023 (48,6 % tegenover 50,5% in 2022) terwijl het percentage van euthanasies dat werd uitgevoerd in woonzorgcentra bleef stijgen (17,6 % tegenover 16,4% in 2022).

Het percentage van euthanasies dat werd uitgevoerd in ziekenhuizen en palliatieve eenheden bleef stabiel (32 % tegenover 31,8% in 2022).

0,6 % van de euthanasies werd uitgevoerd op basis van een voorafgaande wilsverklaring euthanasie en dit bij patiënten die onomkeerbaar niet meer bij bewustzijn waren.

In de overgrote meerderheid van de gevallen (79,2 %) werd door de arts het overlijden verwacht binnen afzienbare termijn (terminale patiënt). In de groep patiënten waarvan het overlijden niet binnen afzienbare termijn werd verwacht (niet-terminale patiënten), zijn de patiënten die aan polypathologie leden het sterkst vertegenwoordigd, terwijl kankerpatiënten uiterst zelden als niet-terminaal werden beschouwd.

De voornaamste categorieën die aan de basis lagen van de uitgevoerde euthanasies waren nieuwvormingen/kanker (55,5%), een combinatie van verschillende chronische en ongeneeslijke aandoeningen (polypathologie) (23,2%) en ziekten van het zenuwstelsel ( vb. ALS of de ziekte van Charcot) (9,6%), ziekten van het bloedsomloopstelsel (vb. cerebrovasculair accident of CVA) (3,2%), ziekten van de luchtwegen (vnl. longfibrose)  (3%), psychiatrische aandoeningen zoals stemmingsstoornissen (1,4%), cognitieve stoornissen zoals de ziekte van Alzheimer (1,2%), ziekten van bot-spierstelsel en bindweefsel (vb. artropathieën of myopathieën) (0,7%), letsel, vergiftigingen en bepaalde andere gevolgen van uitwendige oorzaken zoals een complicatie na een operatie (0,6%).
Alle andere categorieën vertegenwoordigen 1,2% van de aandoeningen.

• De belangrijkste patiëntengroep in aantal zijn de patiënten met een oncologische aandoening. Het ging vooral om kankers van het spijsverteringsstelsel (zoals: maag, dikke darm), het ademhalingsstelsel (zoals long), borst en van de lymfoïd, hematopoëtisch en verwant weefsel (zoals leukemie).
• Na oncologische aandoeningen, was polypathologie (zoals een combinatie van terminaal hartfalen (NYHA 3-4), hemiplegie t.g.v. een CVA en een gemetastaseerde longkanker) de belangrijkste reden om euthanasie te vragen. In 2023 is het aantal euthanasies uitgevoerd bij patiënten op basis van polypathologie gestegen tot 793 patiënten of 23,2% tegenover 528 patiënten of 19,6% in 2022 .
• Verzoeken om euthanasie op basis van psychiatrische aandoeningen nemen lichtjes toe maar bleven uitzonderlijk (1,4%). Verzoeken om euthanasie op basis cognitieve aandoeningen bleven stabiel (1,2%).
  In al deze gevallen kon men vaststellen dat aan de wettelijke voorwaarden was voldaan (een overwogen en herhaald verzoek geformuleerd een wilsbekwame patiënt, medisch uitzichtloze toestand, ondraaglijk aanhoudend en niet te lenigen lijden veroorzaakt door een ernstige en ongeneeslijke ziekte,).

Bij de meerderheid van de patiënten werd zowel lichamelijk als psychisch lijden waargenomen (76,2 %).

Opgelet, psychisch lijden en psychiatrische aandoeningen moeten niet verwarren worden. Alleen psychisch lijden  inderdaad het gevolg van zowel psychiatrische als somatische aandoeningen. Bijvoorbeeld: een kankerpatiënt wiens fysiek lijden wordt verlicht door pijnstillers, kan psychisch lijden door verlies van waardigheid of een verlies van autonomie

Alle lijden waren steeds het gevolg van één of meerdere ernstige en ongeneeslijke aandoeningen.

Volgens deel II van het registratiedocument zijn er in 2023,  110 patiënten, die verbleven in het buitenland, naar België gekomen om hun vraag naar euthanasie beantwoord te zien worden volgens de voorwaarden van de
Belgische wet. Aangezien het geen wettelijke verplichting is om de woonplaats van de patiënt in deel II te vermelden gaat dit om een minimum aantal.

Het betrof patiënten met een aandoening zoals een ziekte van het zenuwstelsel, een oncologische aandoening of een polypathologie.

60% van de overlijdens werd verwacht binnen afzienbare termijn, de leeftijd van de patiënten bevond zich vooral tussen de 50 en 89 jaar. Deze patiënten kwamen voornamelijk uit Frankrijk (101). De andere landen die genoteerd werden waren Duitsland, Nederland, Spanje, Engeland, Italië en Zuid-Korea.

De Commissie was van oordeel dat alle ontvangen registratiedocumenten voldeden aan de essentiële eisen van de wet. Daarom was het niet nodig een dossier te verzenden naar de procureur des Konings voor verder onderzoek.

• Wim Distelmans
  prof. Palliatieve geneeskunde VUB
  +32 (0)475 67 14 51
  Willem.Distelmans@uzbrussel.be

• Luc Proot
  chirurg
  +32 (0)50 84 17 77
  +32 (0)474 31 75 56
  proot.luc@telenet.be